تجهیزات آتش نشانی
به وسایلی اطلاق می شود که آتش نشانان در عملیات اطفاء حریق و امداد رسانی به گرفتار شدگان در آتش از آنها استفاده کرده و عملیات امداد و اطفای حریق را انجام می دهند. با توجه به گسترش صنعت و تراکم جمعیت و استفاده گسترده از مواد آتش زا و قابل اشتعال نیاز به وجود سازمانی جهت امداد رسانی و اطفای حریق احساس کردید.
انواع خاموش کننده‌ها بر اساس وزن
خاموش کننده های آتشنشانی از لحاظ وزن به چند دسته کلی تقسیم می‌شوند. این تقسیم‌بندی معمولاً به ظرفیت و حجم خاموش کننده مربوط می‌شود. در زیر به انواع آنها از لحاظ وزن اشاره می‌شود:
- کپسولهای سبک (کمتر از ۲ کیلوگرم): این نوع معمولاً برای استفاده در منازل و محیط‌های کوچک مناسب هستند. اغلب از نوع پودری یا CO2 هستند و به راحتی قابل حمل‌اند.
- خاموش کننده های متوسط (۲ تا ۶ کیلوگرم): این مدل ها برای محیط‌های متوسط مانند دفاتر کار و فروشگاه‌ها مناسب هستند. آنها معمولاً ظرفیت بیشتری دارند و می‌توانند انواع مختلف آتش را خاموش کنند.
- سنگین (بیش از ۶ کیلوگرم): این خاموش کننده ها برای محیط‌های بزرگ‌تر مانند کارخانه‌ها، انبارها و ساختمان‌های تجاری طراحی شده‌اند. آنها معمولاً ظرفیت بالاتری دارند و می‌توانند آتش‌های بزرگ‌تر را به‌طور مؤثر خاموش کنند.
- کپسولهای ویژه (وزن‌های خاص): برخی از کپسولها برای مقاصد خاص طراحی شده‌اند، مانند کپسولهای آتشنشانی شیمیایی مرطوب یا کپسولهای مخصوص آتش‌های فلزی که ممکن است وزن‌های متفاوتی داشته باشند.
نکات مهم:
انتخاب وزن مناسب خاموش کننده بستگی به نیاز و شرایط محیطی دارد. خاموش کننده های حریق سبک‌تر برای استفاده سریع و آسان در مواقع اضطراری مناسب‌ترند.
هر رنگ کپسول آتش نشانی نشانه چیست؟
کپسولهای آتشنشانی انواع مختلفی دارند که هر کدام برای نوع خاصی از آتش طراحی شده‌اند. انتخاب نوع کپسول آتشنشانی باید بر اساس نوع آتش و محیطی که در آن قرار دارد، انجام شود. از طرفی باید به‌طور منظم بررسی و نگهداری شوند تا در مواقع ضروری به درستی عمل کنند.
در این تقسیم بندی کپسول ها به رنگ قرمز، سبز و آبی تقسیم بندی می‌شوند. اما توجه داشته باشید که برای اطلاع دقیق از نوع کاربری خاموش کننده باید روی آن را مطالعه کنید. به عنوان مثال کپسول های پودر و گاز و کپسول های CO2 دی اکسید کربن هر دو به رنگ قرمز هستند. اما کاربری آنها متفاوت است.
کاربرد انواع کپسول آبی چیست؟
کپسولهای آبی برای آتش سوزی های کوچک و ساده همچون دسته A ( کاغذ و مواد خشک ) کاربرد دارند. این کپسولها در چند طبقه بندی مختلف تولید می‌شوند.
- با اسپری کردن قطرات آب بر روی محل احتراق، موجب خنک شدن آنها و جلوگیری از حریق می‌شوند. این خاموش کننده ها را به هیچ وجه نباید برای خاموش کردن آتش های ناشی از سوختن مواد الکتریکی بکار برد.
- خاموش کننده های آبی با مواد افزودنی : این خاموش کننده ها با فوم یا کف مخلوط شده‌اند.
- کپسولهای آتش نشانی بخار آب که بوسیله قطره های بسیار ریز آب، که اندازه آنها بسیار کوچکتر از قطرات اسپری شده می‌باشد محل مورد نظر را خنک کرده و مانع ادامه فرایند آتش سوزی می‌شوند. از ویژگی های این مدل می‌توان به کوچک بودن قطرات آب در آن اشاره کرد. این موضوع برد محدوده فعالیت آنها را کوچکتر خواهد کرد اما میزان تاثیرگذاری آنها به دلیل سطح مقطع بیشترشان چندین برابر افزایش می‌یابد.
یکی از مشکلاتی که این خاموش کننده ها دارند این است که در دمای کمتر از 4 درجه یخ می‌زنند و غیر قابل استفاده خواهند شد. اما معمولا در این نوع خاموش کننده برای رفع این مشکل از ضد یخ هایی استفاده می‌شود که در دمای ۴۰- درجه سانتیگراد قابل استفاده باشند.
قدرت پرتاب خاموش کننده های آبی طبق استاندارد انگلیس 7 متر بوده اما این استاندارد در آمریکا به 10 تا 12 متر تغییر می‌کنند. همچنین مدت زمان تخلیه خاموش کننده ها بصورت مداوم طبق استاندارد انگلیس 60 ثانیه می‌باشد اما طبق استاندارد آمریکا ۵۵ ثانیه بوده است.
انواع کپسول اطفا حریق آب و گاز
این نوع خاموش کننده ها نیز تحت فشار آب می باشد و محتوی سیلندر آن با آب و محلول ضد یخ است. همچنین این دو نوع خاموش کننده ها برای جلوگیری از زنگ زدگی داخل سیلندر با یک لایه نازک از پلاستیک و ماده ضد زنگ پوشیده شده‌اند تا از زنگ زدگی آن جلوگیری شود.
اما تفاوت این دو خاموش کننده در نوع عامل فشار آنها می‌باشند که برای تامین خاموش کننده از گاز، گاز CO2 تحت فشار در یک سیلندر کوچک به نام کارتریج استفاده می‌شود. در خاموش کننده های آب و گاز، خروج گاز معمولا غیر قابل کنترل بوده و زمانی که گاز ذخیره شده در کارتیج آزاد شود دیگر غیر قابل بازگشت خواهد بود. همچنین مقدار تخلیه هر دو نوع خاموش کننده 95% در زمان شارژ کامل است.
انواع کپسول آتش نشانی پودری
- کلاس A: برای آتش‌سوزی‌های ناشی از مواد جامد (چوب، کاغذ و غیره).
- کلاس B: برای آتش‌سوزی‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال (بنزین، روغن و غیره).
- کلاس C: برای آتش‌سوزی‌های ناشی از تجهیزات الکتریکی.
استفاده از این خاموش کننده ها در فضای بسته توصیه نمی‌شود و می‌تواند به بینائی و دستگاه تنفسی صدمه بزنند. در یک تعریف کلی می‌توان گفت بهترین عملکرد کپسول های آتش نشانی پودر خشک در فلزات و آتش سوزی نوع D مشاهده می‌شود.
بهتر است هر ماه یکبار محفظه آن را سر و ته کنید و دوباره در محل خود قرار دهید تا مواد داخل آن ته نشین نشوند. این خاموش کننده ها معمولا با یک برچسب آبی می‌شوند. البته این مورد در بسیاری از کشور ها و برند های تولید کننده متفاوت است. همچنین برخلاف دیگر انواع خاموش کننده، شعله های آتش را خنک نمی‌کنند.
خاموش کننده پودر و گاز بالن داخل و بالن بغل
خاموش‌کننده‌های آتشنشانی پودری و گازی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند: بالن داخل و بالن بغل
خاموش‌کننده پودری (کارتریج یا بالن داخل):
ساختار: در این نوع خاموش‌کننده، پودر خاموش‌کننده در داخل بالن قرار دارد و هنگام استفاده، پودر از طریق نازل بیرون می‌آید.
مزایا:
- قابلیت خاموش کردن آتش‌های کلاس A، B و C را دارد.
- پودر به سرعت آتش را خنثی می‌کند.
معایب:
ممکن است پس از استفاده، پودر باقی‌مانده‌ای بر جای بگذارد که نیاز به تمیزکاری دارد. در برخی موارد، ممکن است برای تجهیزات الکترونیکی مناسب نباشد.
خاموش‌کننده گاز (کارتریج یا بالن بغل):
ساختار: در این نوع، گاز (مانند دی‌اکسید کربن) در بالن قرار دارد و هنگام استفاده، گاز به صورت فشار بالا از نازل خارج می‌شود.
مزایا:
- برای خاموش کردن آتش‌های کلاس B و C مناسب است.
- هیچ گونه باقی‌مانده‌ای پس از استفاده ندارد، بنابراین برای تجهیزات حساس مانند کامپیوترها و وسایل الکترونیکی ایمن‌تر است.
معایب:
- معمولاً برای آتش‌های کلاس A (مواد جامد) کارایی کمتری دارد.
- ممکن است در فضاهای بسته، خطر کمبود اکسیژن ایجاد کند.
انواع کپسول های CO2
مناسب برای حریق های کلاس B و C: مناسب برای آتش‌سوزی‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال و تجهیزات الکتریکی.
کپسولهای CO2 با توجه به اینکه دارای محتویات گاز دی اکسید کربن است، به خوبی می‌تواند برای اطفای حریق تجهیزات الکتریکی مورد استفاده قرار بگیرد. به طور کلی این گاز غیر قابل اشتعال، بدون بو، خنثی و غیر سمی است. توجه کنید که این نوع کپسول را برای سوختگی انسان نمی‌توانید استفاده کنید. گاز دی اکسید کربن ممکن است منجر به خفگی فرد شده و آسیب های جدی به آن وارد کند. حتی به دلیل کمبود اکسیژن می‌تواند منجر به مرگ شود.
بهترین گزینه برای خاموش کردن فردی که دچار آتش سوزی شده است، استفاده از پتوی اطفا حریق می باشد.
کپسول های دی اکسید کربن انتقال دهنده‌ی جریان الکتریسیته نمی‌باشند. و از مهمترین ویژگی گاز CO2 می‌توان به وزن آن اشاره کرد که یک و نیم برابر هوا است. به همین خاطر زمان آتش‌سوزی به عنوان یک لایه ای روی آتش سوار شده و باعث خفه شدن و مهار حریق می‌شود.
خاموش کننده اطفا حریق فوم
کلاس A و B: مناسب برای آتش‌سوزی‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال و مواد جامد.
کپسول آتشنشانی فوم نوعی خاموش‌کننده است که برای خاموش کردن آتش‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال و مواد جامد طراحی شده است. این کپسولها معمولاً از مخلوط آب و مواد شیمیایی ساخته شده‌اند که هنگام خروج از نازل، به فوم تبدیل می‌شوند. فوم بر روی سطح مایعات قابل اشتعال شناور می‌شود و به عنوان یک مانع برای جلوگیری از تماس اکسیژن با آتش عمل می‌کند. همچنین این نوع فوم حرارت را کاهش می‌دهد و به این ترتیب به خاموش شدن آتش کمک می‌کند.
کاربردهای خاموش کننده فوم:
- آتش‌سوزی‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال: مانند بنزین، نفت و سایر مایعات مشابه.
- آتش‌سوزی‌های ناشی از مواد جامد: مانند چوب و کاغذ. فوم می‌تواند به طور کارامدی بر روی این مواد نیز عمل کند.
- محیط‌های صنعتی و تجاری: در انبارها، کارگاه‌ها و کارخانه ها که خطر آتش‌سوزی ناشی از مایعات وجود دارد.
- رستوران‌ها و آشپزخانه‌ها: برای آتش‌سوزی‌های ناشی از روغن و چربی.
مزایا:
- عدم آسیب به تجهیزات: فوم معمولاً به تجهیزات آسیب نمی‌زند و برای محیط‌های حساس بهتر است.
- کارایی بالا: در خاموش کردن آتش‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال بسیار کارامد است.
نکات مهم:
- عدم استفاده در آتش‌سوزی‌های الکتریکی: کپسولهای فوم برای آتش‌سوزی‌های ناشی از تجهیزات الکتریکی موثر نیستند.
- آموزش استفاده: اطمینان حاصل کنید که کاربران با نحوه استفاده از کپسول آتشنشانی فوم مهارت دارند.
کپسول های آتش نشانی سبز چه کاربردی دارند؟
تا چند سال اخیر استفاده از این کپسولهای سبز غیر قانونی بود. چرا که از مایعات تبخیر شونده‌ای برای اطفا حریق در آنها استفاده می‌شد. این نوع کپسولها در کاربردهای نظامی و هوایی کاربرد داشتند. اما امروزه در بازار ایران کپسول های آتش نشانی بایوفوم از مواد مناسب تهیه و به رنگ سبز تولید و عرضه می‌شوند که از بهترین خاموش کننده‌های موجود در بازار هستند.
کپسولهای سقفی
این نوع کپسولها در انواع مختلفی با ماده خاموش کننده پودری، فوم و یا آب و گاز تولید می‌شوند. از این کپسولها برای اطفا حریق ساختمان‌ها، مراکز تجاری و حتی مکان‌های صنعتی بزرگ نیز استفاده می شود.
انواع وسایل آتش نشانی
به هر ابزار یا تجهیزاتی که از آن در جهت مهار یا پیشگیری آتش سوزی استفاده می شود تجهیزات اطفا حریق یا آتش نشانی می گوییم در ادامه به معرفی انواع آن می پردازیم :
- کپسول های آتش نشانی
- جعبه و هوزریل
- شلنگ های آب رسانی
- لباس ، کلاه و دستکش آتش نشان
- کوپلینگ اینترلاک
- آچارهای آتش نشانی
- دستگاه های دتکتور
- آژیرهای اعلام حریق
- اسپرینکلر
- شیر آتش نشانی
- فوم آتش نشانی
- نازل آتش نشانی
- اتصالات آتش نشانی
- تجهیزات متفرقه آتش نشانی
- ماشین آتش نشانی
۱– کپسول ها
رایج ترین و پرکاربردترین ابزار برای مقابله با حریق کپسول آتش نشانی است. کپسول به عنوان یک ابزار ساده و بسیار کاربردی باید در تمامی محیط های مسکونی ، تجاری ، صنعتی و خودرو نصب و در دسترس افراد باشد. همچنین آموزش های اولیه برای شناخت کاربرد و طریقه ی استفاده از کپسول ها یا اسپری های آتش نشانی بسیار مهم و حیاتی است.
کپسول ها خود به چند نوع تقسیم می شوند :
- کپسول های پودر و گاز ( رایج ترین نوع کپسول ها که با پودر اطفا حریق کار می کنند )
- کپسول های آب و گاز ( مقابله و خاموش کردن آتش های کاغذ یا چوب )
- کپسول های بایوفوم ( نسل جدید کپسول ها که با محیط زیست سازگاری بسیاری دارند )
- کپسول های co2برای اطفا حریق دستگاه های الکتریکی
۲ – جعبه ، شیلنگ
جعبه آتش نشانی محلی برای نگهداری تجهیزات اطفا حریق و تجهیزات امداد و نجات است، معمولا جعبه ها در محلی که دسترسی به آن راحت باشد و دیده شوند نصب می شوند و در آن کپسول ، جعبه کمک های اولیه ، شیلنگ و سایر وسایل آتش نشانی نگهداری می شوند
۳– تجهیزات آتشنشانی فردی
- لباس آتش نشانی
- کلاه آتش نشانی
- دستکش آتش نشانی
- شیلنگ آتش نشانی
- کفش ایمنی
همگی از تجهیزات فردی می باشد که یک آتش نشان برای مقابله با حریق به آنها نیاز دارد.
کلاه به عنوان یکی از مهم ترین اجزای لباس آتش نشان نقش مهمی در ایمنی ایفا می کند که در عملیات اطفا حریق به آن نیاز داریم.
دستکش مبارزه با حریق یا دستکش آتش نشانی یکی از تجهیزات آتش نشانی فردی می باشد که در عملیات های آتش و حریق استفاده می شود که برای محافظت از دستان شما در برابر آتش ساخته و طراحی شده است.
کفش آتش نشانی یکی از تجهیزات مهم در امداد و کمک رسانی می باشد که پوشیدن آن الزامی است. کفش اهمیت مهمی در کاهش آسیب های احتمالی دارد و عملیات امداد و نجات بدون تجهیزات فردی تقریبا ناممکن است.
لوازم آتشنشانی ایستگاه های حریق و نجات
در این نوع از ایستگاه های آتشنشانی تجهیزات امداد رسانی در زمان سقوط در چاه، زلزله و….. وجود دارد.
ایستگاه های پشتیبانی همانطور که از اسم این ایستگاهها مشخص است کمتر به ماموریت اعزام می شوند ولی لوازم آتشنشانی موجود در این ایستگاه ها شامل تجهیزات سنگین مانند نردبان های بلند ،جرثقیل با تناژ بالا و……. که فقط در مواقع ضروری به ماموریت اعزام می شوند.
تجهیزات ایستگاه آتش نشانی
در این نوع از ایستگاه آتش نشانی غالبا به اطفاء حریق پرداخته می شود و علت این وظیفه هم به نوع لوازم موجود در ایستگاه است.در این ایستگاه ها از سه نوع ماشین به نام های :
- پیشرو که دارای دو کابین، مخزن آب، پمپ آتشنشانی، لوازم الکترونیکی آتشنشانی و….بوده و فرمانده عملیات در این خودرو حضور دارد .این خودرو در زمان اعزام به ماموریت پیشاپیش خودروهای عملیاتی حرکت می کند.
- پیشرو که در پشت خودروی پیشرو حرکت می کند در واقع همان خودروی پیشرو است که یک کابین داشته و مخزن آب بزرگتری را حمل می کند.
- ماشین تانکر آب که در صورت کمبود آب در دو خودروی قبلی این تانکر که حاوی ۱۲۰۰۰ لیتر یا بیشتر آب می باشد، به ماموریت اعزام می شود.
تجهیزات آتش نشانی صنعتی
- خودرو لوله کشی : در عملیات آتش نشانی سبک استفاده می شود که دارای لوازم مختلفی برای آب رسانی می باشد.
- خودرو تانکر آب : در عملیات سنگین استفاده شده که معمولا ظرفیت بسیار بالایی برخوردار است که در آتش سوزی های بزرگ استفاده می شود.
- خودروی نجات : در عملیات حریق و نجات از آن استفاده می شود که دارای تجهیزات سبک و تخصصی می باشد که برای نجات افراد استفاده می شود.
- شیر هیدرانت : معمولا در کنار پیاده رو ها استفاده می شود که از آب موجود در آن می توان در آتش سوزی ها استفاده کرد.
